Skip to main content
Hình vẽ có liên quan tới một ý trong bài viết. Đố bạn là gì?

Vì sao lại có bài viết này?

Cuốn sách How to Take Smart Notes (review của mình) là một cuốn sách hay nói về những lợi ích của phương pháp ghi chú Zettelkasten. Tuy nhiên, với cách viết dàn trải và thiếu cấu trúc, mình tin rằng, cuốn sách này sẽ khá khó hiểu với những bạn chưa trải nghiệm phương pháp Zettelkasten bao giờ.

Cá nhân mình biết tới Zettelkasten trước khi đọc cuốn sách, và cuốn sách này giúp mình chắc chắn hơn về lý do mình thích phương pháp ghi chú này.

Bạn có thể coi bài viết này như một phiên bản tóm tắt dễ hiểu hơn 100 lần của cuốn sách. Có thể mình sẽ không đề cập đủ các điểm mà quyển sách nói đến, nhưng chắc chắn những điểm mình đề cập đến đã được nhắc đến trong cuốn sách, nhưng sẽ dễ hiểu hơn nhiều và được mô tả qua lăng kính cá nhân.

Dưới đây là 5 điểm khiến mình thích Zettelkasten:

  1. Hiểu vấn đề sâu sắc hơn
  2. Trở nên sáng tạo hơn
  3. Giúp chúng ta suy nghĩ
  4. Ý tưởng, ý tưởng, ý tưởng
  5. Nó vui!

Hiểu vấn đề sâu sắc hơn

Quá trình ghi chú và liên kết các ghi chú lại với nhau giúp cho bản thân mình suy nghĩ sâu hơn về một vấn đề nào đó.

Như mình có chia sẻ trong bài viết Ghi chú hiệu quả: phương pháp Zettelkasten, để có thể liên kết được hai ghi chú với nhau, mình sẽ phải tự trả lời câu hỏi: “Trong hoàn cảnh nào thì mình muốn gặp lại ghi chú này”. Do đó, một ghi chú mới hoặc là sẽ củng cố ý tưởng cho ghi chú cũ, hoặc sẽ là phản đề của ghi chú cũ.

Mà cũng có thể lắm, ghi chú mới bàn về một vấn đề mình đã từng nghiên cứu rồi, nhưng ở một góc độ khác, do mình viết hai ghi chú này ở hai thời điểm và cách suy nghĩ khác nhau (ví dụ: đọc hai quyển sách khác nhau về cùng một chủ đề chẳng hạn)

Việc tìm cách liên kết hai ý tưởng thường sẽ giúp mình nhận ra được lỗ hổng trong suy nghĩ của mình, từ đó thúc đẩy mình đi tìm hiểu sâu hơn để lấp đầy lỗ hổng đó.

Ví dụ: mình đang có một giả thiết là nếu muốn thay đổi thế giới thì chúng ta nên bắt đầu với việc giải quyết các vấn đề của bản thân (note bên phải).

Trong lúc viết note này, mình chợt nhớ về sự ra đời của chiếc thùng container. Chiếc thùng container được nhắc đến trong cuốn How To Take Smart Notes – do một người lái xe tải sáng chế ra để ông đỡ phải chờ lâu trong lúc bốc dỡ hàng lên tàu vận chuyển. Chiếc thùng container này được cho là đã thay đổi toàn bộ ngành vận tải đường biển, giúp thúc đẩy xuất nhập khẩu toàn cầu. Như một lẽ tự nhiên, mình kết nối note về shipping container (note bên trái) với note bên phải.

Tuy nhiên, khi mình kết nối xong, mình chợt nhận ra ngay điểm mà mình chưa rõ: “Vì sao nó lại thay đổi cả ngành vận tải biển? Nó đã thay đổi thế nào?” Và yeah, mình đã lên mạng search và có được câu trả lời (khoanh bằng ô vuông da cam). Có thể kiến thức không quá sâu, nhưng ít nhất cũng đủ giúp mình tự tin là đây là một minh chứng rõ ràng cho giả thuyết của mình.

Trở nên sáng tạo hơn

Steve Jobs đã từng nói:

“Creativity is connecting the dots”.

Trong Zettelkasten, connecting the dots chính là việc chúng ta kết nối các ghi chú lại với nhau (nghĩa đen luôn :D). Để có thể kết nối được chúng, đôi khi chúng ta sẽ phải nhìn thông tin ở một góc độ bao quát hơn, trừu tượng hơn. Khi đó, ta sẽ thấy có rất nhiều cách giải quyết khác nhau cho cùng một vấn đề, và có thể những cách giải quyết này cực kì không liên quan.

“Only by abstraction and re-specification can we apply ideas in the singular and always different situations in reality” (Loewenstein, 2010)

Ví dụ, mình đang nghiên cứu về chủ nghĩa Khắc Kỷ, trong đó có một nguyên tắc cơ bản: “Không nên lo lắng về tương lai vì đó là điều mà chúng ta không thể kiểm soát được”.

Khá hợp lý (nhưng khó thực hiện), phải không?

Nếu nhìn rộng ra một chút, mình có thể hiểu nguyên tắc này là: “Không nên đầu tư công sức vào những thứ khó kiểm soát trong cuộc sống, bởi vì kể cả chúng ta cố gắng, chúng ta cũng không kiểm soát được kết quả của nó”.

Thật tình cờ nhưng không hề bất ngờ, đây chính là nguyên tắc được Amazon áp dụng. Trong cuốn Working Backwards, Colin Bryar và Bill Carr đã mô tả cách Amazon đo đạc độ hiệu quả trong công việc của họ dựa trên những “controllable inputs” (chỉ số kiểm soát được).

Thay vì đo đạc KPI của nhân viên bằng tổng doanh số mỗi tháng (cái này phụ thuộc nhiều vào tâm trạng khách hàng, dịch bệnh…), Amazon đã chọn cách đo đạc những chỉ số mà nhân viên của họ có thể tăng/giảm được:

  • số lượng trang web có sản phẩm còn hàng và sẵn sàng vận chuyển
  • số lượng ngành hàng mới mà Amazon bán trên website

Khi nhận ra sự tương quan (chặt chẽ) này, mình đặt ra một giả thuyết: “Vậy hẳn là một người theo chủ nghĩa Khắc Kỷ sẽ trở thành một Product Manager tốt.”

Hmmm… nghe cũng hay đấy chứ nhỉ? Có thể mình không phải là người đầu tiên nghĩ ra điều này, nhưng nếu bạn search Google thì bạn sẽ thấy chưa hề có nhiều nghiên cứu/thử nghiệm về điều này. Giả sử bây giờ mình nghiên cứu và viết một bài về chủ đề này thì chắc chắn sẽ có nhiều người hứng thú đọc.

Vậy là: Sáng tạo ✅

Ghi chú là quá trình suy nghĩ

Bản thân mình gặp một vấn đề: Mình suy nghĩ không được rành mạch.

Nếu như phải ngồi brainstorm về một vấn đề nào đó, mình sẽ thường nhanh chóng rơi vào vòng luẩn quẩn và không nghĩ ra được một ý tưởng mới.

Tuy nhiên, khi có giấy, bút, hoặc note-taking app, mình sẽ viết được hết những gì trong đầu ra. Việc nhìn thấy tận mặt những suy nghĩ trong đầu giúp cho mình tránh suy nghĩ về nó nữa, và do đó việc bị luẩn quẩn đã ngay lập tức được cải thiện.

Có một cái nữa mình không thể nào giải thích được đó là khi viết, tự mình sẽ nhận ra điểm thiếu sót trong suy nghĩ của mình. Suy nghĩ là một thứ trừu tượng, phân mảnh, không có đầu cuối. Mình thường “cảm thấy” rằng mình đã suy nghĩ đầy đủ về một ý tưởng nhưng trên thực tế mới chỉ chạm đến một nửa của nó. Tuy nhiên khi viết ra một câu văn có đầy đủ chủ vị, có nguyên nhân, kết quả, mình biết ngay mình chưa nghĩ tới cái gì.

Ảnh minh họa. Nguồn: https://blog.stephsmith.io/learning-to-write-with-confidence/

Việc ghi chú, hay viết lách nói chung, vì thế, tốn thời gian hơn là việc chỉ ngồi suy nghĩ đơn thuần. Bởi lẽ, chúng ta không chỉ ngồi viết không, mà vừa viết, lại phải vừa đọc lại câu văn phía trước, câu văn phía sau, thậm chí là đọc sang cả những note khác để xem cái mình đang viết có thực sự là sự bổ sung/phản biện của ý tưởng cũ hay không.

Nếu so sánh suy nghĩ là một trang giấy, thì việc ghi chú là quá trình chúng ta lật đi lật lại trang giấy đó cho đến khi chúng ta thực sự hiểu mình đang viết cái gì.

Ý tưởng, ý tưởng, ý tưởng

Mình muốn dành lợi ích này đặc biệt cho việc ứng dụng Zettelkasten vào các note-taking app.

Các ứng dụng ghi chú truyền thống trước đây (Evernote, OneNote, Bear) được thiết kế theo nguyên lý hierarchical structure (cấu trúc trật tự), nghĩa là các note được sắp xếp và lưu trữ theo từng chủ đề. Nếu có quá nhiều chủ đề, ta sẽ lại chia thành nhiều chủ đề con.

Sắp xếp trật tự. Nguồn: authorguide.learnosity.com

Với phương pháp này, bạn sẽ luôn đảm bảo rằng ứng dụng ghi chú của bạn sẽ luôn sạch sẽ, gọn gàng. Tuy nhiên, nó không phù hợp với việc tìm kiếm lại một note mà bạn đã viết từ lâu.

Giả sử bạn muốn tìm lại một ý tưởng vô cùng cụ thể, nhưng có liên quan tới nhiều topic khác nhau, bạn sẽ phải mò trong từng folder, rồi đọc từng note để xem ghi chú về ý tưởng đó ở đâu. Mình đã từng nghĩ rằng tính năng “Search” sẽ có tác dụng trong trường hợp này nhưng hell no, nếu như không nhớ được keyword thì sao?? Cực chẳng đã, phương pháp sắp xếp thông tin này buộc bạn phải thường xuyên dọn dẹp nơi ghi chú của mình, bởi nếu nó mà lộn xộn thì coi như chịu chết.

Zettelkasten có một cách tiếp cận khác. Zettelkasten vẫn sẽ tiêu tốn của bạn một khoản thời gian hệt như khi bạn sử dụng phương pháp truyền thống. Các ứng dụng được phát triển theo phương pháp Zettelkasten được thiết kế theo nguyên lý Non-linear structure (cấu trúc phi tuyến tính). Nghĩa là các note không được sắp xếp theo một trật tự nào cả, mà sẽ liên kết với nhau dựa trên ý tưởng của chúng.

Các note thuộc các chủ đề khác nhau sẽ được liên kết với nhau không theo trật tự nào cả. Nguồn: yannherklotz.com

Các ứng dụng đi theo phương pháp Zettelkasten (Obsidian, Roam Research), lược bỏ tầm quan trọng của folder và tag, và tập trung vào các đường link. Bạn có thể đi từ note A tới note B rất nhanh, mà cũng đi ngược lại từ B về A rất nhanh chóng. Thay vì bạn phải nghĩ xem một ghi chú sẽ thuộc topic nào, bạn sẽ phải nghĩ xem ghi chú này có thể liên kết với cái nào khác.

Do vậy, hệ thống note của Zettelkasten nhìn qua thì sẽ rất bừa bộn, bởi nó chẳng theo thứ tự nào cả, và cũng chẳng được sắp xếp theo folder. Chắc chắn bạn sẽ mất một khoảng thời gian mới có thể làm quen được khi chuyển từ phương pháp truyền thống sang phương pháp phi tuyến tính này. Nhưng mình tin rằng đầu tư thời gian vào đây mới thực sự xứng đáng, bởi nó giúp mình tiết kiệm rất nhiều thời gian trong tương lai để tìm kiếm cũng như tiếp tục phát triển ý tưởng sẵn có.

Khi đọc note “Growth hacking is bullshit”, mình thấy nó liên kết tới 4 note khác liên quan. Mình có thể tiếp tục đọc 4 note này để tìm ý tưởng viết.

Nếu như bạn thích viết lách, hoặc đang làm nghiên cứu, việc kết nối các ghi chú lại với nhau sẽ cho bạn một nguồn ý tưởng dồi dào để lúc cần là có thể viết ngay. Chúng ta sẽ không bao giờ gặp phải trường hợp ngồi trước một trang giấy trắng và không biết viết gì cả. Ý tưởng thì đang có ngay ở đó, được kết nối chặt chẽ với nhau, chỉ đợi chúng ta lấy ra, sắp xếp, thêm thắt lại, là ra vấn đề 😉 Gần như chúng ta chẳng bao giờ phải brainstorm, vì có bao nhiêu ý tưởng chúng ta cũng đã ghi chú ra hết từ rất lâu rồi. Tội gì phải ngồi móc não ra suy nghĩ trong khi toàn bộ suy nghĩ của chúng ta đã và đang nằm sẵn trên app?

Vì nó vui!

Yeah, đơn giản, ngắn gọn, vì nó vui. Áp dụng phương pháp Zettelkasten khiến cho việc ghi chú trở nên thú vị hơn rất nhiều, và khiến cho việc review lại những ghi chú mình từng viết thậm chí còn vui hơn nữa.

Đối với mình, việc ngồi sắp xếp ghi chú là một thói quen hằng ngày, mình làm đều đặn giống việc tập gym hay đọc sách. Bản thân quá trình vui thì mình mới đủ động lực duy trì lâu được.

À, vì sao nó vui á?

Vì khi mình đang tìm cách kết nối một note mới với một note cũ, mình sẽ phát hiện ra những note mình viết từ rất, rất lâu rồi. Cảm giác hoài niệm giống hệt như lúc bạn xem On This Day ở trên Facebook á. Đọc lại note cũ như kiểu được quay về thời gian và nhìn thấy bản thân ngày xưa thế nào. Đọc lại note cũ biết mình đã lớn hơn bao nhiêu, hoặc đơn giản là biết cách nhìn nhận về cùng một vấn đề của mình đã khác đi thế nào. Nói cách khác, việc nhìn lại note cũ chính là một cách reflect bản thân vô cùng hiệu quả.

random một cái note ngày xưa đọc lại cute phết =))))

Và khi mình tự nhiên phát hiện ra một ý tưởng thú vị (với mình là sự tương đồng giữa chủ nghĩa khắc kỷ với việc quản lý sản phẩm), mình cảm thấy mình sáng tạo hơn. Có thể điều này chỉ xảy ra với mình, vì mình luôn nghĩ bản thân chẳng có gì sáng tạo đột phá cả. Và khi biết mình cũng có khả năng kết nối ý tưởng và tạo ra một cái gì đó độc nhất, cũng vui lắm chứ!

Có thêm ý tưởng đồng nghĩa với có thêm sự tò mò để đi khai phá nó, viết nhiều hơn về nó, và áp dụng nó vào trong cuộc sống. Đây là điều mình chưa bao giờ nhận ra được khi viết note theo cách cũ. Nói đúng hơn là, hồi mình còn viết note theo cách cũ, mình chỉ ghi chú vì cô giáo bảo thế, hoặc là xã hội bảo thế (đọc sách thì phải ghi chú mới nhớ được), nhưng nó chưa bao giờ là để thỏa mãn trí tò mò của bản thân cả (Noting for the sake of noting). Mình chẳng bao giờ đọc lại note cũ, trừ những cái ghi chép về những quán cafe đẹp ở HN/SG :))

Ồ, trong lúc viết câu trên mình mới nhận ra rằng phương pháp Zettelkasten khiến mình hứng thú với việc học hơn.

Đăng ký nhận Newsletter

Nếu đây là lần đầu bạn đến với blog của mình, đừng quên đăng ký newsletters của Many One Percents cùng 1900+ bạn đọc mỗi tuần. Những lợi ích độc quyền cho các bạn subscribers:

  • Đọc các bài blog sớm nhất (2-3 tuần trước khi mình publish lên mạng xã hội)
  • Đọc Weekly Discovery (sản phẩm thú vị nhất tuần)
  • Giveaway code để sử dụng các sản phẩm công nghệ miễn phí
  • Những cập nhật và dự định mới nhất về blog

9 Comments

  • Ken1412 says:

    `Bản thân mình gặp một vấn đề: Mình suy nghĩ không được rành mạch.` -> wow, hơi khó tin nhất là khi đọc các bài blog của a từ trước h. Anw câu a viết làm e thấy related và sẽ thử phương pháp này ngay mặc dù đợt trước tải Obsidian về vẫn chưa biết dùng lắm :))

    • Tuanmonn says:

      Thật đó Kiên ;)) Viết ra giúp anh nhận ra suy nghĩ của mình bị lòng vòng thế nào, nên trước khi bài viết này đến được với em là anh đã phải tự xóa sửa từng câu rất nhiều. Zettelkasten không nhất thiết cần Obsidian, nhưng với Obsidian thì em sẽ apply được Zettelkasten nhanh hơn 😉 Chúc em may mắn. Nhớ hú anh khi nào có kết quả nhé!

  • Kotan says:

    Wow, em vừa mới biết đến anh qua tập podcast “Vì sao chúng ta cần thói quen”. Nghe anh nói về tầm quan trọng của thói quen đọc và viết, em gật đầu lia lịa luôn vì em cũng rất thích blog và viết. Hồi trước, em gặp khó khăn trong việc sắp xếp và lưu trữ bài viết review của mình về những cuốn sách đã đọc. Thật tuyệt vì biết đến blog của anh và phương pháp Zettelkasten này. Chúc anh luôn có sức khỏe tốt để cho ra những trang blog tuyệt như này ạ! Thank you so much🙏😁

    • Tuanmonn says:

      Cám ơn em nhiều ^^ Trong quá trình đọc/nghe, em thấy có điều gì cần cải thiện thì nhắn cho anh biết nhé!

  • Dạ chào anh. Em thấy trong phần “Vì nó vui” anh có một cái note có định dạng dd/mm/yy í. Vậy anh có sử dụng plugin daily notes trên Obsidian không và nếu có thì anh sẽ có những use case nào? Em cảm ơn anh ????

  • Hùng Anh says:

    Cảm ơn anh Tuấn Mom rất nhiều về các bài viết của anh liên quan đến Zettelkasten, em cảm thấy giống như định mệnh sắp đặt vậy, dạo gần đây em đang cần sự sáng tạo rất nhiều và cũng đang tìm kiếm một cách note hiệu quả. Và rồi một đêm bình thường, em thấy một tài khoản FB mà em follow có nhắc đến Obisidian và rồi ngẫu nhiên em vô tình click vào một đường link mà em ko nhớ tại sao em lại click vào để rồi bây giờ em cảm thấy cực kỳ biết ơn sâu sắc bài chia sẻ của anh, nên e phải viết ra comment này để cảm ơn anh ạ. Thank you very much!

    • Tuanmonn says:

      Haha cảm ơn em rất nhiều! Anh cũng rất vui vì nội dung của anh có thể cung cấp chút giá trị cho em!

Leave a Reply