Lý do mình thực sự thích ghi chú bằng Obsidian

Nếu bạn đang cần tìm một công cụ ghi chú, mình hi vọng bài viết này có thể thuyết phục được bạn trải nghiệm Obsidian.

Obsidian đã lọt vào top 5 ứng dụng không thể thiếu trong năm 2020 của mình, và vẫn ngồi chễm chệ ở đó trong suốt 3 năm vừa qua.

Người ta hay bảo: thích thì cần gì lý do. Nhưng mà với cái bản tính cái gì cũng thích phân tích của mình thì việc chấp nhận mình chỉ thích một thứ thôi là một điều không thể. Trên thực tế, có quá nhiều lý do lý tính ảnh hưởng tới cảm tình của mình dành cho Obsidian, và chọn được “The one and only” quả thực rất khó.

Sau khi mình tự nhìn rất kĩ vào hành vi sử dụng các công cụ điện tử của mình, mình mới nhận ra vì sao nó khó như vậy: vì lý do lớn nhất, có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất tới lựa chọn sử dụng Obsidian của mình lại là một lý do vô hình. Rất khó để quảng bá về lý do này, vì nó phụ thuộc nhiều vào cảm nhận của mỗi cá nhân. Và cũng rất khó để bạn tự nhiên vỡ òa ra khi bạn nhận ra nó – bạn không thể, vì đây là thứ bạn nghiễm nhiên kì vọng ở mọi sản phẩm. Ấy thế mà nhiều sản phẩm không làm được.

Lý do mình thực sự thích Obsidian: vì nó nhanh.

Siêu. Nhanh.

Obsidian là Google của hệ thống kiến thức cá nhân

Nếu bạn muốn tìm kiếm trên Internet, bạn sẽ sử dụng công cụ gì? Google.

Google đã trở thành công cụ mặc định khi bất cứ một ai muốn tìm kiếm điều gì đó, đến mức bản thân nó biến thành một động từ từ lúc nào không hay: “Để tao Google xem có quán cafe nào gần đây không”

Mình nghĩ rằng, một trong những nhân tố lớn nhất khiến Google có thể thành công tới vậy chính là tốc độ. Bạn có thể không tìm được câu trả lời mình cần trong lần Google đầu tiên, nhưng tất cả những gì bạn phải làm tiếp theo là thử với từ khóa/câu khác, và trong nửa cái chớp mắt có được hàng triệu kết quả tiềm năng. Vấn đề không nằm ở việc Google có trả về cho mình kết quả đúng nhất trong lần tìm kiếm đầu tiên hay không, mà là việc Google làm giảm thiểu tối đa chi phí của việc bắt đầu lại từ đầu.

Google tự nhiên trở thành công-cụ-mà-không-phải-công-cụ, vì rõ ràng từ góc độ trải nghiệm người dùng Google chỉ là màn hình đứng giữa họ và hàng triệu kết quả tiềm năng, và màn hình này chỉ mất 0,05 giây để biến mất. Trong khi nếu là ngày xưa, sẽ là hàng chục phút (thậm chí là giờ) lặn lội từ nhà tới thư viện và lò dò tìm đúng quyển sách chứa loại thông tin chúng ta cần.

Google đã thực hiện thành công chiến lược “low barrier to entry” (giảm thiểu tối đa chi phí để bắt đầu) mà, như Benn Stancil, CEO của công ty phần mềm phân tích dữ liệu nổi tiếng Mode, từng nói: “not because we all discover we need them, but because there will be no reason not to have them” (không phải chúng ta cần sản phẩm đó, mà bởi vì chẳng có lý do gì chúng ta không sử dụng nó cả). Trong trường hợp của Google: ngày xưa khi giải quyết vấn đề mọi người không nghĩ đến việc tìm kiếm, nhưng bây giờ gần như cái gì cũng có thể lên nhờ Google giúp đỡ – chỉ đơn giản vì nó miễn phí, và nó nhanh.

Với mình, hệ thống ghi chú kiến thức là một Internet thu nhỏ, còn Obsidian là Google của hệ thống đó.

• Obsidian nhanh thế nào?
• Vì sao Obsidian nhanh như vậy, và vì sao các công cụ khác như Notion không làm được?
• Vì sao nhanh trong quản lý kiến thức lại tốt?
• Giải đáp nỗi lo: Muốn đồng bộ dữ liệu của Obsidian thì phải làm sao?

Obsidian nhanh thế nào?

1. Tìm kiếm

Bạn cần tìm gì, chỉ cần gõ từ khóa, không cần enter, là Obsidian sẽ trả về các note có chứa từ khóa đó trong một chớp mắt – nhanh như Google.

2. Nhảy từ note này sang note kia

Vì các note nằm trên máy tính của mình nên việc mình mở một note trong obsidian sẽ nhanh như kiểu mình bấm mở một file trên máy vậy. Việc mở note nhanh với mình rất cần thiết, nó giúp mình giữ được tính liền mạch trong suy nghĩ lúc muốn tìm ý tưởng viết bài :”>

3. Liên kết note

Mình ghi chú theo phương pháp Zettelkasten nên việc liên kết các ghi chú với nhau gần như là hoạt động chiếm nhiều thời gian nhất. Trong Obsidian, khi muốn tìm kiếm gì bạn chỉ cần gõ 2 cái mở ngoặc vuông [[ rồi gõ từ khóa là Obsidian sẽ tìm các ghi chú có tiêu đề chứa từ khóa bạn cần. Bạn gõ tới đâu thì Obsidian tìm tới đó, ngay lập tức.

Ghi chú hiệu quả: phương pháp Zettelkasten

Trong khi đó, bạn sẽ phải chờ (nhanh thì) 1-2s hoặc (lâu thì) 3-5s để Notion trả về kết quả để bạn liên kết. Và yeah, giả sử bạn chưa tìm đúng note ưng ý thì bạn sẽ phải nhân số thời gian đó với số lần bạn thử.

Dưới đây là demo tốc độ tìm kiếm note để liên kết trên 2 ứng dụng:

Obsidian

Notion

Vì sao Obsidian nhanh như vậy, và vì sao các công cụ khác như Notion không làm được?

Obsidian nhanh như vậy vì đây là một công cụ offline – toàn bộ ghi chú được lưu trữ trực tiếp trên máy tính của bạn, và toàn bộ quá trình tìm kiếm cũng xảy ra trên máy của bạn luôn.

Trái ngược với Obsidian, Notion lưu trữ thông tin của bạn trên các ổ cứng được đặt rải rác khắp nơi trên thế giới. Việc tìm kiếm, do vậy, phải nhờ đến Internet để Notion có thể “nói chuyện” được với các ổ cứng đó để lấy được thông tin bạn cần.

Tốc độ tìm kiếm và trả thông tin của Notion phụ thuộc vào tốc độ đường truyền từ chiếc máy tính của bạn tới nhà mạng, từ nhà mạng tới máy chủ của Notion, rồi từ máy chủ của Notion tới cái ổ cứng kia. Bạn tưởng tượng Notion phải đi qua ngần đó bước để tìm kiếm thông tin cho bạn, thì làm sao mà nhanh như Obsidian được.

Đó là chưa kể, khi số lượng dữ liệu của bạn lưu trữ trên Notion ngày một tăng lên, thời gian tìm kiếm cũng mất lâu hơn vì khi này Notion phải đọc qua hết toàn bộ dữ liệu của bạn để trả về kết quả chính xác nhất. Dĩ nhiên, Notion có thuật toán để tối ưu tốc độ tìm kiếm, như tìm từ những note bạn mới lưu/tương tác gần đây nhất, nhưng điều đó cũng không thể khiến cho tốc độ nhanh bằng Obsidian. Và đó là lý do vì sao ngày xưa mình từng dùng Notion nhưng sau đó không dùng nữa.

Vì sao nhanh trong quản lý kiến thức lại tốt?

Trước khi chúng ta đi sâu vào phần kỹ thuật, mình muốn một lần nữa nhắc tới ví dụ của Google. Google khiến cho việc tìm kiếm trở thành “mặc định” khi nhiều người muốn giải quyết một vấn đề gì đó, bằng cách giảm thiểu thời gian họ có thể tiếp cận và tái tiếp cận thông tin.

Quản lý kiến thức là một việc khá mệt mỏi, vì khối lượng kiến thức thì ngày càng lớn mà quỹ thời gian của chúng ta chỉ có hạn. Mỗi lần “nhòm” vào trong kho kiến thức lộn xộn mà mình từng lưu trữ là chỉ thấy nản chứ không có hứng thú ôn tập gì hết.

Rõ ràng giải pháp ở đây không phải là giảm số lượng kiến thức được ghi chú xuống (a.k.a đừng học nữa :v). Khối lượng kiến thức của chúng ta có thể không lớn tới cả tỉ tỉ tỉ thông tin như trên Google, nhưng về mặt cảm xúc chung thì sự ngợp cũng tương đương như nhau thôi. Do vậy, thứ chúng ta cần là một công cụ giúp chúng ta lướt qua các thông tin đó thật là nhanh để đến được thứ mình cần trong thời gian ngắn nhất.

Oke, đó là lý do chung. Còn về mình, việc một công cụ nhanh rất phù hợp với phương pháp ghi chú Zettelkasten mà mình đang áp dụng. Cụ thể như sau.

1. Giai đoạn chuẩn bị: Giúp mình liên kết note dễ dàng hơn

Khi mình ôn tập kiến thức, khó nhất là nhớ ra được đúng note để mà liên kết với nội dung hiện tại. Do vậy gần như lúc nào mình cũng phải tìm kiếm, nhảy hết từ note này tới note kia để xem nội dung của nó có liên quan không (chính ra làm thế lại có cơ hội gặp được nhiều note cũ mà mình không nhớ đã tạo từ khi nào :v).

Và do tốc độ tìm kiếm của Obsidian siêu nhanh nên việc tìm thấy đúng note có nội dung liên quan không tốn quá nhiều thời gian của mình.

Một điểm nữa đấy là Obsidian có thể tự động kiểm tra xem nội dung ôn tập hiện tại của mình đã được nhắc đến trong note nào khác chưa. Về kỹ thuật thì tính năng này rất đơn giản, nhưng từ góc độ người ôn tập thì mình thấy đây là tính năng siêu ảo diệu và hữu ích. Ví dụ mình đang đọc một ghi chú về “Virtual Machines” (máy ảo), xong tự nhiên mình phát hiện ra là note này đã được nhắc tới trong note “Load Balancer” (Cân bằng tải), thế là mình có thể liên kết ngay 2 note lại với nhau trong 1 nốt nhạc.

2. Giai đoạn ôn tập: Giúp mình ôn tập kiến thức nhanh hơn

Khi muốn ôn lại một kiến thức, mình sẽ tập trung vào 2 điểm:

• Độ rộng: các kiến thức liên quan (được thể hiện bằng các note cùng có cùng chủ đề)
• Độ sâu: các kiến thức nền để hiểu được kiến thức hiện tại

Việc mình có thể nhảy nhanh chóng giữa các note sẽ giúp cho mình nắm được độ rộng và độ sâu của kiến thức trong thời gian ngắn hơn. Ví dụ, mình đang ôn lại ghi chú “How to measure the impact of your ideas” (cách đo lường sức ảnh hưởng của ý tưởng). Trong ghi chú này, mình nhận thấy có 2 khái niệm được nhắc tới mà mình không nhớ lắm là “Think tank” (1) và “Lamp post error” (2) – đây là 2 khái niệm quan trọng để hiểu được nội dung của note chính này.

Bây giờ chỉ cần bấm vào 2 từ khóa này là mình sẽ đọc được định nghĩa của chúng (do mình ghi chú từ trước). Từ đó giúp mình hiểu sâu hơn về nội dung chính mà mình đang ôn tập.

Sau khi đọc xong note này, mình kéo xuống dưới sẽ thấy có một dòng ghi là “Related”, tức là các note liên quan về chủ đề này. Mình bấm vào để đọc thêm về “A way to define accountable metrics for your company” (cách để tìm các chỉ số đo lường cho công ty của bạn). Đây là phần kiến thức bổ trợ, giúp mình có được bức tranh toàn cảnh về nội dung mình đang ôn tập hơn.

Giải đáp nỗi lo: Muốn đồng bộ dữ liệu của Obsidian thì phải làm sao?

Mặc dù Obsidian bản thân nó là công cụ miễn phí, và tốc độ rất nhanh, mình thấy nhiều bạn ngại không muốn sử dụng Obsidian vì tính năng đồng bộ dữ liệu của nó khá đắt ($8/tháng). Điều này cũng là dễ hiểu, bởi ai chẳng muốn có quyền truy cập vào nội dung của mình mọi lúc mọi nơi.

Mình cũng từng lăn tăn rất nhiều vì mình không thể nhanh chóng truy cập vào kho kiến thức khổng lồ của mình trên điện thoại, thứ mình luôn mang theo người. Cảm giác để “bộ não thứ 2” của mình (Obsidian) ở nhà nó cứ… sao sao ấy nhỉ =)) Trong khi đó, Evernote, Notion, Google Notes, Apple Notes đều có thể đồng bộ online, dùng thiết bị nào cũng được.

Nhưng… wait. Bạn có thực sự, thực sự cần truy cập vào hệ thống ghi chú của mình đến như vậy không?

Đúng là có một lúc nào đó bạn từng cần làm thế, nhưng lần đó là cách đây bao lâu, và tần suất từ đó tới nay có thường xuyên nữa không?

Nếu như bạn cũng đang đi làm giống mình, ngoài giờ làm ra thì nếu mình có đi chơi không có laptop thì thường ít khi sẽ cần “có não”, còn giả sử đi work date làm việc thì cũng phải mang laptop đi theo rồi. Hiếm lắm lắm mình mới cần tìm lại ngay một mẩu kiến thức để nói chuyện với một ai đó (mà khi tìm xong có lẽ câu chuyện đã sang chủ đề khác cmnr :v).

Mình thấy việc lưu trữ và ôn tập kiến thức cần được làm trong một không gian yên tĩnh và với một độ tập trung nhất định, và cá nhân mình không nghĩ rằng những lúc nào bạn chỉ có mỗi cái điện thoại sẽ đáp ứng đủ cả 2 tiêu chí đó.

Nhưng nếu bạn vẫn muốn đồng bộ hóa dữ liệu của Obsidian, vẫn có cách. Bạn có thể sử dụng các công cụ lưu trữ đám mây như Google Drive, OneDrive, Dropbox. Với các công cụ này, bất cứ note nào bạn tạo ra trên Obsidian đều có thể được backup thẳng lên đám mây, và sau đó bạn có thể sử dụng điện thoại với các phần mềm kể trên để truy cập. Điểm hạn chế của chuyện này đấy là trên điện thoại của bạn cũng phải có một phần mềm ghi chú hoặc chỉnh sửa chữ (Text Editor) thì mới chỉnh sửa được nội dung note, còn không thì chỉ đọc được thôi.

Tổng kết

Obsidian đối với mình như Google đối với kiến thức trên Internet. Mình thực sự thích nó vì tốc độ tìm kiếm, liên kết, mở note. Đây là nhân tố rất lớn giúp việc chuẩn bị kiến thức và ôn tập kiến thức của mình có hiệu quả hơn rất nhiều. Hi vọng bài viết này giúp cho bạn khám phá thêm một số tính năng nay của Obsidian, hoặc nếu bạn chưa dùng Obsidian bao giờ thì cũng đủ hứng thú để trải nghiệm. Hiện nay Obsidian đã có mặt trên cả Windows và Apple, hoàn toàn miễn phí, nên ngại gì mà không thử nhỉ :”>

---

Đăng ký nhận Newsletter

Many One Percents là newsletters về công nghệ và năng suất đầu tiên của Việt Nam với mục tiêu giúp các bạn trẻ cải thiện năng suất trong công việc và cuộc sống thông qua công nghệ.

Khi đăng ký Many One Percents (cùng hơn 8000 bạn đọc khác), bạn sẽ nhận được:

• Đọc các bài blog sớm nhất (3-4 tuần trước khi mình publish lên mạng xã hội)
• Weekly Discovery (các khám phá công nghệ thú vị nhất tuần)
• Around the Internet (mấy thứ buồn cười hài hước trên Internet)
• Những cập nhật và dự định mới nhất về blog và newsletter thuộc hệ sinh thái Many One Percents